Hotel Britannia is het hoofdkwartier van de Duitse strijdkrachten in Vlissingen. Vanuit zware bunkers en loopgraven in de directe omgeving is een stevige verdediging opgebouwd. Het hotel ligt vlakbij het door geallieerde bombardementen veroorzaakte gat in de Nolledijk. Dat speelt een rol als in de ochtend van de 3e november bataljons van de Royal Scots oprukken. Ze moeten afwijken van hun voorgenomen route vanuit het noorden, als blijkt dat het water in het geïnundeerde gebied te diep is en er te veel stroming staat. In alle vroegte, als het nog donker is, naderen de Schotten het hotel vanuit het noordoosten. Vanuit Zeeuws-Vlaanderen wordt het Duitse hoofdkwartier inmiddels volop onder vuur genomen. Het lukt enkele soldaten het hotel binnen te dringen. Bij dageraad komen de aanvallers onder hevig vuur te liggen vanuit de Duitse bunkers en loopgraven. Er vallen veel slachtoffers, onder wie twee geallieerde compagniebevelhebbers. Een Schot slaagt erin langs de gevel van het hotel naar boven te klimmen en zo een Duitse geschutspost onschadelijk te maken. Omstreeks 10.00 uur wordt een bunker door de Schotten ingenomen. Daar wordt kolonel Reinhardt, commandant van de vesting Vlissingen, gevangen genomen. Dat is meteen het einde van de strijd om Britannia.
De Duitse bevelhebber is hevig ontdaan, hij is ,,door zijn recente ervaringen veel te veel van de kaart om iets zinnigs te zeggen. Hij had het duidelijk te kwaad vanwege de bombardementen die hij had doorstaan en hij was erg doordat hij zijn bevelvoering had opgegeven. (…) Tijdens de ondervraging liet hij tranen en urine de vrije loop (…) hevig en ongecontroleerd bevend’’ (citaat bij Gijs van der Ham, Zeeland 40-45, pag. 471).
Bij de strijd om Britannia worden twintig Schotten en vijftig Duitsers gedood, circa zeshonderd Duitsers worden krijgsgevangen gemaakt.
Deze ochtend wordt ook de Marine Flak Abteilung (luchtafweer) na man tegen man-gevechten tot overgave gedwongen. Het laatste Duitse bericht: ,,Laatste groet aan het lieve vaderland, vecht tegen overmacht. Vaarwel. Laatste melding van 810’’ (Van der Ham, pag. 471).
Vlissingen is bevrijd. De balans van de bevrijding: van de 6200 woningen (juni 1944) zijn er 2000 verwoest of zwaar beschadigd, 1600 zijn permanent overstroomd, 450 komen bij vloed in het water te staan. Bij de bevrijding zijn er nog maar 2150 woningen bruikbaar. Burgemeester Van Woelderen constateert als hij twee maanden later in zijn stad terugkeert: ,,Onze mooie boulevards zijn grootendeels vernield, geen enkel huis in Vlissingen op één na in de Walstraat is geheel onbeschadigd gebleven, het geheele buiten- en binnenhavengebied is één groote ruïne, waar geen enkele opstal gespaard is gebleven…’’ (citaat Van der Ham, pag 471). Later voegt Van Woelderen daaraan toe: ,,Vlissingen is helaas een der zwaarst geteisterde gemeenten van Nederland.’’
Sloedam
De route vanaf Nieuwland door het Sloe biedt perspectief. Tegen de avond van de 3e november steken soldaten van het vijfde bataljon (Highland Light Infantry) naar Walcheren over. Op de dam zelf liggen nog steeds Schotten ingegraven.
Middelburg
De Duitse militairen in Middelburg beginnen zich te ontdoen van materieel. Zoeklichten en auto’s worden in het water gereden, wapens en munitie worden weggegooid. Als de militairen van de ontwikkelingen op de hoogte zijn, weten ze dat er geen perspectief meer is. Vlissingen en de Walcherse kust tot Domburg zijn in geallieerde handen, en geallieerde troepen zijn het Sloe overgestoken. Commissaris Dieleman van de Provincie Zeeland schrijft generaal Daser vandaag een brief, waarin hij vraagt ,,om de strijd omwille van de bevolking te beëindigen en te capituleren in de positie waarin men zich thans bevindt, waarvoor het geschiedsgerecht u zeker bijzonder zal eren’’ (Van der Ham, pag. 486). De zender van het verzet meldt wederom dat de Duitse generaal wil capituleren. Er wordt ook een telegram verstuurd, met de mededeling ,,dat generaal zich wil overgeven, indien parlementairs met enige tanks in Middelburg komen’’ (Van der Ham, pag. 487).
Westerschelde
Vandaag wordt Zeebrugge veroverd door de geallieerden. Nu kunnen eindelijk mijnenvegers de Westerschelde opvaren, de Duitse batterijen tussen Westkapelle en Vlissingen zijn immers ook het zwijgen opgelegd. Een Terneuzenaar noteert: ,,Om half twee komen de eerste zes scheepjes van Engeland voorbij varen. Mijnenvegers? Hoera, de Schelde is vrij’’ (Van der Ham, pag. 493). Vandaag en de volgende dag (4 november) worden tussen Breskens en Terneuzen zo’n vijftig mijnen onschadelijk gemaakt.
Uit het dagboek van Wim den Hollander (Middelburg), 3 november 1944:
Dit was wat granaten en bonnen betreft een tamelijk rustige dag. Een paar granaten kwamen in de loop van de dag op de Punt en de Havendijk terecht. De mensen vluchtten spoedig daarna naar een ander gedeelte van de stad. De Duitschers gooiden heele zoeklichten in het water + motorfietsen en vele gasmaskers en andere spullen. ’s Middags bij Annie geweest in het ziekenhuis. Lag in een koude zaal zonder ramen en had kou. Hans op oorlogspad geweest met kano en kwam met van alles thuis. Vlees in blik, camouflagejas, zeil, schoensmeer, enzovoorts. Samen hadden we dien dag 4 kg paardenvlees. ’s Middags artillerievuur van Souburg op Vlissingen. In Vlissingen groote brand waargenomen van brandweertoren. Familie Petiet ontdekt in kelder van Van Eenennaam. Bij juffrouw Joosse geweest. Pamfletten uit zien gooien door Spitfires boven de Markt. Kwamen ver weg terecht. ’s Avonds zou volgens regel het granaatvuur om + half tien beginnen. Dit was echter later deze keer.beginnen. Van 11 tot 3 uur was er vrij zwaar granaat vuur op en om de stad. Desniettegenstaande was heel de kelder, na een gezellige nacht, in diep gesnurk verzonken. Geen doden of gewonden dien nacht.
‘In deze kamer hebben we met 100 mensen doorgebracht’
Domburg kreeg het de laatste dagen voor de bevrijding zwaar te verduren. Er werd flink gevochten en inwoners trokken daarom weg. Veel mensen werden opgevangen op het landgoed Duinvliet buiten Domburg. Onder hen de toen 17 jarige Jan de Pagter.
[soundcloud url=”https://api.soundcloud.com/tracks/174532870″ params=”color=ff5500&auto_play=false&hide_related=false&show_comments=true&show_user=true&show_reposts=false” width=”100%” height=”166″ iframe=”true” /]